Beyin qanamaları və müalicəsi: MÜSAHİBƏ / VİDEO

Beyin qanamaları nevroloji təcili hallardan biri olaraq, insan sağlamlığına ciddi təhlükə yaradır və vaxtında diaqnoz və müalicə tələb edir. Bu kimi hallarda, müasir tibbin inkişaf etdiyi dövrdə belə, doğru yanaşma və təcrübəli mütəxəssislərin iştirakı həyati əhəmiyyət kəsb edir. Bu dəfə biz neyrocərrah Bəhruz Eyvazovla beyin qanamaları, onların səbəbləri, diaqnostikası və müalicəsi barədə danışdıq. Bəhruz müəllim, həmçinin bu təhlükəli xəstəliklərin qarşısının alınması üçün hansı profilaktik tədbirlərin vacib olduğunu da ətraflı şəkildə izah etdi. İndi isə onunla söhbətimizi təqdim edirik.

Jurnalist: Bəhruz həkim ilk olaraq, beyin qanaması nədir və hansı səbəblərdən yaranır?

Bəhruz Eyvazov: Beyin qanaması — beyindəki damarların zədələnməsi nəticəsində qanın beyinin toxumasına sızmasıdır. Bu qan sızması beyində təzyiq artımına səbəb olur, nəticədə sinir hüceyrələrinin funksiyası pozulur, bəzən isə hüceyrələr ölür. Beyin qanamalarının səbəbləri müxtəlifdir, amma ən əsas səbəb yüksək qan təzyiqidir. Hipertoniya uzun müddət nəzarət olunmadıqda damarların divarlarını zəiflədir və nəticədə partlamalar baş verir. Digər səbəblərə damarların strukturu ilə bağlı patologiyalar (məsələn, anevrizma, arteriyovenoz malformasiyalar), travmalar, qan laxtalanma pozğunluqları, həmçinin insult (xüsusilə hemorragik insult) aiddir. Bəzi hallarda infeksiyalar və ya iltihabi proseslər də damarların zədələnməsinə səbəb ola bilər.

Jurnalist: Beyin qanaması zamanı ən çox rast gəlinən simptomlar hansılardır?

Bəhruz Eyvazov: Beyin qanaması adətən qəfil və güclü şəkildə başlayır. Ən tipik simptom başağrısıdır, hansı ki, “ani, partlayıcı” tərzdə olur və xəstə bunu əvvəlki başağrıları ilə müqayisə edə bilməz. Bununla yanaşı ürəkbulanma və qusma baş verir ki, bu da beyində artan təzyiqin əlamətidir. Başgicəllənmə, görmə pozğunluqları, nitqdə qüsurlar, həmçinin şüur bulanması və hətta şüurun itirilməsi müşahidə oluna bilər. Xəstədə zəiflik, qol və ya ayaqda iflic halları, bədənin bir yarısında hərəkət məhdudiyyəti, his itkisi kimi əlamətlər də ola bilər. Bu simptomlar təcili tibbi yardım tələb edir, çünki vaxtında müdaxilə xəstənin həyatını qurtara bilər.

Jurnalist: Baş beyin KT-sinin rolu və əhəmiyyəti nədir?

Bəhruz Eyvazov: Baş beyin KT-si (kompüter tomoqrafiyası) beyin qanamalarının diaqnozunda ən sürətli və effektiv vasitədir. KT ilə qanamanın yeri, həcmi və xarakteri dərhal müəyyən edilir. Bu müayinə təcili vəziyyətlərdə həyati əhəmiyyət daşıyır, çünki beyin qanamalarının çoxu çox sürətlə inkişaf edir və vaxtında diaqnoz qoyulmazsa, beyin toxumasında geri dönməz ziyan yaranır. KT sayəsində həmçinin digər beyin patologiyalarını, məsələn, insultun iskemik formasını, kəllə-beyin travmasını və şişləri də ayırd etmək olur. Əgər KT-də qanama aşkarlanırsa, bunun hansı səbəbdən baş verdiyini müəyyənləşdirmək üçün əlavə müayinə metodları tətbiq olunur.

Jurnalist: Beyin qanamaları zamanı cərrahi müdaxiləyə nə vaxt ehtiyac yaranır?

Bəhruz Eyvazov: Cərrahi müdaxilə əsasən qanamanın yerləşdiyi yerə, həcminə və xəstənin ümumi vəziyyətinə görə qərarlaşdırılır. Məsələn, əgər qanama beyin toxumasına böyük təzyiq göstərirsə, bu halda qan toplanmasının çıxarılması və təzyiqin azaldılması üçün əməliyyat qaçılmaz olur. Həmçinin, anevrizma kimi damar patologiyaları aşkarlandıqda, onların partlamasının qarşısını almaq üçün cərrahi müdaxilə və ya endovaskulyar üsullar tətbiq edilir. Cərrahiyyə zamanı beyin toxumasına mümkün zərər minimallaşdırılır və xəstənin həyati funksiyaları qorunur. Eyni zamanda, bəzi hallarda cərrahiyyə riskləri yüksək olduğundan, konservativ müalicə üstünlük təşkil edə bilər.

Jurnalist: Angioqrafiya nədir və beyində hansı hallarda tətbiq olunur?

Bəhruz Eyvazov: Angioqrafiya damarların vəziyyətini qiymətləndirmək üçün tətbiq olunan diaqnostik üsuldur. Xüsusi rəngləşdirici maddə vasitəsilə damarlar rentgen altında görünür və anevrizmalar, damar malformasiyaları, tıxanma və ya digər dəyişikliklər asanlıqla müəyyən edilir. Beyin qanamaları zamanı bu müayinə xüsusilə vacibdir, çünki qanamanın səbəbi kimi damarların anormal quruluşları və ya zəif yerləri aşkar etmək lazımdır. Angioqrafiya həmçinin endovaskulyar müdaxilələrin planlaşdırılmasında, məsələn, anevrizmanın kliplənməsi və ya embolizasiyasında əsas rol oynayır. Bu üsul minimal invaziv olduğu üçün xəstələr üçün daha az risklidir və reabilitasiya müddətini azaldır.

Jurnalist: Beyindaxili qanamalarla bağlı hansı müalicə üsulları mövcuddur?

Bəhruz Eyvazov: Beyindaxili qanamaların müalicəsi çoxşaxəlidir və xəstənin vəziyyətinə görə fərdiləşdirilir. Kiçik qanamalar bəzən konservativ müalicə ilə, yəni dərmanlar vasitəsilə təzyiqin, beyin ödeminin azaldılması və qanamanın təbii yolla sorulması istiqamətində aparılır. Lakin ciddi qanamalar və beyin toxumasına ciddi təzyiq olduqda cərrahi müdaxilə zəruridir. Müasir texnologiyalar sayəsində endovaskulyar müdaxilələr geniş tətbiq olunur, yəni damar içindən kateter vasitəsilə anevrizmaların bağlanması kimi prosedurlar daha az travmatik və çox effektlidir. Bundan əlavə, xəstənin ümumi vəziyyəti, digər xəstəlikləri və qan laxtalanma göstəriciləri də müalicə planına təsir edir. Reabilitasiya mərhələsində isə fiziki terapiya və nevroloji dəstək önəmlidir.

Jurnalist: İnsultdan sonra beyin qanaması baş verə bilərmi? Bu barədə nə deyə bilərsiniz?

Bəhruz Eyvazov: Bəli, insultun iki əsas növü var — iskemik və hemorragik insult. Hemorragik insult zamanı beyində qanama baş verir, bu da beyin toxumasına ciddi zərər verir. Bu vəziyyət əsasən yüksək qan təzyiqi, damar zəifliyi və ya anevrizma kimi səbəblərdən yaranır. İnsultun bu növü təcili tibbi müdaxilə tələb edir, çünki qanama artdıqca şüur pozulur, iflic inkişaf edir və həyati təhlükə yaranır. Hemorragik insultun müalicəsi çox vaxt cərrahiyyə və intensiv tibbi nəzarəti ehtiva edir. Bu səbəbdən risk faktorlarının vaxtında idarə olunması — xüsusilə də hipertoniya və şəkərli diabet kimi xəstəliklərin nəzarəti — çox önəmlidir.

Jurnalist: Son olaraq, beyin qanamalarının qarşısını almaq üçün nə kimi profilaktik tədbirlər tövsiyə edirsiniz?

Bəhruz Eyvazov: Beyin qanamalarının qarşısını almaq üçün ən önəmli tədbir yüksək qan təzyiqini nəzarətdə saxlamaqdır. Qan təzyiqi daima ölçülməli və lazım gələrsə, dərmanlarla tənzimlənməlidir. Bundan əlavə, sağlam həyat tərzi vacibdir — balanslı qidalanmaq, müntəzəm fiziki aktivliklə məşğul olmaq, siqaret və spirt kimi zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq. Stresdən uzaq durmaq, düzgün yatmaq və mütəmadi tibbi müayinələr də riskləri azaldır. Risk qrupuna daxil olan insanlar, xüsusilə yüksək qan təzyiqi, diabet və ya ürək-damar xəstəlikləri olanlar həkim nəzarətində olmalıdırlar. Həmçinin, damar sağlamlığını qorumaq üçün xolesterinin və digər lipidlərin səviyyəsini də nəzarətdə saxlamaq önəmlidir.

Sizin sağlamlığınız mənim naliyyətimdir!

Neyrocərrah Bəhruz Eyvazov