Baş Beyin Şişləri: Ümumi Baxış

Baş beyin şişləri, beyin toxuması və ya ətrafında yerləşən strukturların hüceyrələrindən əmələ gələn kütlələrdir. Onlar beynin işləməsinə mənfi təsir göstərə bilər, çünki beyində yer məhdud olduğuna görə şiş böyüdükcə beynin müxtəlif funksiyalarını sıxışdırmağa başlayır. Baş beyin şişləri yaxşı (benign) və ya bədxassəli (malign) ola bilər.

Şişlər bədənin müxtəlif yerlərindən metastaz yolu ilə də beyinə yayıla bilər. Baş beyində yaranan birincil şişlər isə birbaşa beyin toxumasından və ya ətrafdakı hüceyrələrdən meydana gəlir. Bu şişlər arasında ən çox yayılmış növlərdən biri meningiomalardır.

Meningiomalar: Nədir və Necə Təsir Göstərir?

Meningiomalar beyin və onurğa beynini əhatə edən üç təbəqədən ibarət olan beyin qişalarının (meninges) hüceyrələrindən yaranır. Adətən, meningiomalar yaxşı xassəli şişlərdir və daha yavaş böyüyürlər. Lakin, bəzi hallarda bu şişlər beynin müəyyən hissələrinə təzyiq edərək müxtəlif növ nevroloji simptomlara səbəb ola bilərlər. Meningiomaların əksəriyyəti bədxassəli deyildir, lakin onların yerləşdiyi yer və ölçüsü xəstənin vəziyyətinə ciddi təsir göstərə bilər.

Meningiomanın Əlamətləri

Meningiomanın əlamətləri şişin yerləşdiyi yerə və böyüklüyünə görə dəyişir. Aşağıdakı simptomlar meningiomanın əlamətləri ola bilər:

Baş ağrıları (xüsusilə səhər saatlarında güclənən)
Görmə problemləri (cüt görmə və ya bulanıqlıq)
Epileptik tutmalar
Zəiflik və ya hərəkət çətinlikləri
Eşitmə itkisinin yaranması
Yaddaş problemləri və ya şəxsiyyət dəyişikliyi

Bu simptomlar yalnız meningiomalarda deyil, digər baş beyin şişlərində də müşahidə oluna bilər. Şiş böyük olduqda, beynin müxtəlif strukturlarına təzyiq edir və nəticədə bu cür nevroloji dəyişikliklər baş verir.

Diaqnoz və Müayinə Metodları

Meningiomaların diaqnozu üçün bir sıra görüntüləmə və laborator müayinələr tələb olunur. Ən çox istifadə edilən metodlar bunlardır:

MRT (Maqnit Rezonans Tomoqrafiya): Şişlərin yerləşdiyi yeri və ölçüsünü dəqiq göstərir.
KT (Kompüter Tomoqrafiyası): Beyindəki kalsifikasiya və ya şişin digər strukturlarla münasibətini qiymətləndirməyə kömək edir.
Biopsiya: Şişin xassəsini müəyyən etmək üçün şişdən kiçik bir nümunə götürülərək mikroskop altında müayinə edilir.

Müalicə Yolları

Meningiomaların müalicəsi şişin ölçüsünə, yerləşdiyi yerə və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə bağlı olaraq dəyişir. Aşağıdakı metodlar geniş tətbiq olunur:

Cərrahiyyə: Yaxşı xassəli və yavaş böyüyən meningiomaların əksəriyyəti cərrahiyyə yolu ilə uğurla çıxarıla bilər. Əgər şişin yerləşdiyi yer əlverişlidirsə, tamamilə çıxarılması mümkündür. Lakin, bəzi hallarda şişin yerləşdiyi yer cərrahi müdaxiləni çətinləşdirə bilər.
Radioterapiya: Şişin tam çıxarıla bilmədiyi hallarda və ya şişin yenidən böyüməsinin qarşısını almaq məqsədilə istifadə edilir. Radioterapiya ilə şiş hüceyrələrinin artması dayandırıla bilər.
Gözləmə Yanaşması: Kiçik, simptom verməyən və yavaş böyüyən meningiomalar üçün aktiv müalicə lazım olmaya bilər. Bu hallarda şişin böyüməsini izləmək məqsədilə mütəmadi olaraq görüntüləmə müayinələri aparılır.

Proqnoz və Yaşayış Keyfiyyəti

Yaxşı xassəli meningiomaların proqnozu adətən yaxşı olur və xəstələr cərrahiyyədən sonra normal həyatlarına davam edə bilərlər. Lakin, bəzi hallarda şişin yerləşdiyi yerə görə simptomlar qalıcı ola bilər və ya müalicədən sonra nevroloji funksiyaların tam bərpa olunması vaxt ala bilər. Bədxassəli meningiomalar isə daha aqressiv olur və intensiv müalicə tələb edir.

Baş beyin şişləri və meningiomalar ciddi sağlamlıq problemləri yarada bilsə də, erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə xəstələrin böyük əksəriyyəti normal həyatlarını davam etdirə bilir. Beyin şişlərinin müalicəsi sahəsində nailiyyətlər nevroşişlərin diaqnozu və müalicəsində böyük irəliləyişlərə səbəb olmuşdur. Buna görə də, baş ağrıları, görmə problemləri və ya hər hansı digər nevroloji simptomlar zamanı mütləq bir mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir.

Sizin sağlamlığınız mənim naliyyətimdir!

Neyrocərrah Bəhruz Eyvazov