Beyin kistası - Araxnoid kistlər VİDEO

Beyni və onurğa beynini əhatə edən nazik membrana araknoid membran deyilir. Bu qişa mikroskop altında hörümçək toruna bənzədiyi üçün ona araxnoid membran deyilir ki, bu da qədim yunan dilində hörümçəyə bənzər mənasını verir. Kista - maye ilə dolu olan qovuqcuqdur.

Beyin kistası kəllədaxili yer tutan formasiyaların 1%-ni təşkil edir. Yarılmalarda bu nisbət 1/1000-dir. Onlar adətən 20 yaşından əvvəl əlamətlər göstərir və oğlanlarda qızlara nisbətən 2-3 dəfə çox olur. Avropada aparılan birgə araşdırmada aksiomatitin baş verdiyi orta yaşın 6 yaş olduğu müəyyən edilib.

Beyin kistası nə vaxt və necə əmələ gəlir?

Beyin kistası əksəriyyəti anadangəlmədir. Başqa sözlə desək, doğuşdan əvvəl ana bətnində araknoid pərdə iki yerə parçalandıqda baş verir və nəticədə bu nahiyədə maye toplanır. Ana bətnində hamiləliyin 15-ci həftəsində onurğa beyni mayesi araknoid membranın altında dövr etməyə başlayır. Bu prosesdən başlayaraq beyin kistasının inkişafı ehtimalı var.

Baş travmasından sonra (qəza, yıxılma nəticəsində) və beyin iltihabi xəstəliklərindən sonra daha az dərəcədə inkişaf etdiyi də məlumdur. Araxnoid kistlər beynin araknoid membranın olduğu hər yerdə inkişaf edə bilər.

Beyin kistalarının əmələ gəlmə səbəbləri:

- anadangəlmə beyin anomaliyaları,

- beyin travmaları (o cümlədən, doğuş travmaları),

- ilyihablar,

- parazitlər (exinokokk),

- qansızmalar,

- baş beyində qan dövranının kəskin pozulması,

- beyində distrofik və degenerativ dəyişikliklər.

Diaqnoz

İndiki vaxtda diaqnoz kompüter tomoqrafiyası (KT) və ya maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) ilə qoyulur.

Bu kistlərdə ən çox rast gəlinən şikayətlər baş ağrısı və epilepsiyadır. Bəzən heç bir şikayət yaratmasalar da, başqa səbəblərdən çəkilmiş KT və ya MRT müayinələrində aşkarlanırlar.

Müalicəsi

Ölçüsü daha kiçik olan I tip kistlər təqib edilməlidir. Çox nadir hallarda cərrahi müdaxilə tələb olunur. Bunları müxtəlif vaxtlarda Tomoqrafiya və ya MRT ilə yoxlamaq lazımdır. Lazım gələrsə, epilepsiyaya səbəb olan daha böyük II və III tip araxnoid kistlər üçün cərrahi əməliyyat aparıla bilər.

Travma (yıxılma, zərbə və ya yol-nəqliyyat hadisəsi kimi) nəticəsində kist daxilində və ya beyin ilə beyinin qalın (dura mater) membranı arasında qanaxma baş verə bilər. Yenə kistlər beynin qalın qişasının altında açılıb yayılaraq simptomlara səbəb ola bilər. Bu vəziyyətdə cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.

Epifiz kistaları:

Epifiz beynin dərinliyində, arxa tərəfə yaxın olan təxminən 5-8 mm x 3-5 mm ölçülü kiçik hormonal vəzidir. Böyrəklərdən sonra bədəndə ən zəngin qan dövranı olan ikinci orqanımızdır. 1 qr. Epifiz toxuması dəqiqədə 4 mililitr qanla təmin edilir. Oval formada olan epifiz beynin 3-cü mədəciyinə (beyin boşluğuna) sapla birləşir (beyin onurğası mayesi 4 beyin boşluğunda əmələ gəlir və dinamik istehsal-ifrazetmə sistemi ilə bədən çəkisini azaldır. beyin və beyni təsirlərdən qoruyur).

Beyin qişası 3 təbəqədən ibarətdir. Bu membranlar arasında beyin boşluqları var. Bəzən bu boşluqlarda həddindən artıq genişlənmə ola bilər. Pineal bölgə kistləri ümumiyyətlə bu boşluqlarda inkişaf edən xoşxassəli kistlərdir. İnsanların təxminən 40% -ində rast gəlinir.

Bezdən iki mühüm hormon ifraz olunur:

1-Serotonin: Serotonin fərddə yuxunun tənzimlənməsində rol oynayır, lakin bədən istiliyinin tənzimlənməsində və damarların divarlarında düz əzələlərin büzülməsində stimullaşdırıcı təsir göstərir.

2-Melatonin: Melatonin hormonu reproduktiv dövrlərin tənzimlənməsində rol oynayır.

Bu vəzdə inkişaf edən pineal kistlər müxtəlif diametrlərdə ola bilər. 0,5 sm-ə qədər olanlar heç bir əlamət yaratmır. 0,5 sm-dən böyük olanlara nəzarət edilməlidir. Baş ağrıları, qıcolmalar, görmə pozğunluqları və ya işığa qarşı həssaslıq hiss edirsinizsə, həkimə müraciət etməlisiniz.

Kist beyin mayesinin keçid yollarını bağlaya, beyin suyunun artmasına səbəb ola bilər ki, buna hidrosefali deyirik. Əgər mayenin yığılmasına səbəb olmursa (hidrosefali); Müalicəyə ehtiyac yoxdur. Bu tip pineal kistdə cərrahi müalicə və dərman müalicəsi lazımsızdır. Müxtəlif intervallarda beynin MRT-sini yoxlamaq kifayət edəcək.

Vaxtında diaqnoz qoyulmamış və müalicə olunmamış beyin kistaları ağır fəsadlara səbəb ola bilər: korluq, karlıq, hidrosefaliya (beyində mayenin yığılması), ensefalit (beyin iltihabı), ani ölüm. Hidrosefaliyaya səbəb olarsa, cərrahi yolla müalicə edilməlidir. 

Sizin sağlamlığınız mənim naliyyətimdir!

Neyrocərrah Bəhruz Eyvazov