Meningiomalar: Neyrocərrah Bəhruz Eyvazovla MÜSAHİBƏ/VİDEO
Beyində ən çox rast gəlinən xoşxassəli şişlərdən biri olan meningiomalar, xüsusilə Tuberculum Sella və Planum Sphenoidale bölgələrində yerləşdikdə, həm diaqnostik, həm də müalicə baxımından çətinliklər yaradır. Bu meningiomalar görmə sinirlərinə və frontal loblara yaxın olduqları üçün erkən aşkarlanmadıqda ciddi nevroloji pozuntulara, o cümlədən görmə itkisinə səbəb ola bilər. Neyrocərrah Bəhruz Eyvazov Tuberculum Sella və Planum Sphenoidale meningiomalarının diaqnostikası, müalicəsi və müasir neyrocərrahiyyədə tətbiq olunan innovativ yanaşmalar haqqında geniş məlumat verir. Bu müsahibə, xəstələr və onların yaxınları üçün əhəmiyyətli məlumat mənbəyi olmaqla yanaşı, səhiyyə sahəsində çalışan mütəxəssislər üçün də faydalı olacaq.
Jurnalist: Doktor Tuberculum Sella və Planum Sphenoidale meningiomaları nədir və onlar beyində hansı yer tutur?
Bəhruz Eyvazov: Tuberculum Sella və Planum Sphenoidale meningiomaları beyində yerləşən və beyin qişasından əmələ gələn xoşxassəli şişlərdir. Tuberculum Sella, os sphenoidale sümüyünün bir hissəsi olaraq ön bazal fossanın arxa hissəsini təşkil edir və optik sinirlərə çox yaxındır. Planum Sphenoidale isə bir qədər yuxarıda, frontal lobların altında yerləşən sümük səthidir. Bu bölgələrdə yaranan meningiomalar optik xiazma və frontal loblar üzərində təzyiq yaradaraq görmə və nevroloji funksiyaların pozulmasına səbəb olur.
Jurnalist: Tuberculum Sella meningioması və Planum Sphenoidale meningioması arasında hansı fərqlər var?
Bəhruz Eyvazov: Əsas fərq şişin yerləşdiyi anatomik mövqedədir. Tuberculum Sella meningioması optik kanalın yanında yerləşir və bu səbəbdən görmə itkisinin erkən simptomlarına səbəb olur. Planum Sphenoidale meningiomaları isə daha yuxarıda, frontal lobun altında yerləşir və daha çox baş ağrısı, şəxsiyyət dəyişiklikləri, anosmiya (iybilmənin itməsi) kimi simptomlarla təzahür edə bilər. Hər iki şiş növü zamanında aşkarlanmazsa, əhəmiyyətli nevroloji və oftalmoloji problemlər yarada bilər.
Jurnalist: Bu meningiomaların yaranma səbəbləri nədir? Risk faktorları hansılardır?
Bəhruz Eyvazov: Meningiomaların yaranma səbəbləri tam bilinməsə də, genetik faktorlara, radiasiyaya məruz qalma, hormonal təsirlərə və beyin travmalarına bağlı olduğu düşünülür. Xüsusilə qadınlarda hormonların rolu daha çox araşdırılır. Tuberculum Sella və Planum Sphenoidale meningiomalarının spesifik risk faktorları haqqında məlumatlar məhduddur, lakin ümumi meningioma risk faktorları bu bölgələr üçün də keçərlidir.
Jurnalist: Tuberculum Sella və Planum Sphenoidale meningiomalarının klinik simptomları nələrdir?
Bəhruz Eyvazov: Tuberculum Sella meningioması daha çox görmə itkisi və görmə sahəsi daralması ilə ortaya çıxır. Bu, optik xiazmanın təzyiq altında qalması ilə əlaqədardır. Planum Sphenoidale meningiomaları isə baş ağrısı, şəxsiyyət və davranış dəyişiklikləri, anosmiya, qıcolma kimi simptomlarla təzahür edə bilər. Kəllədaxili təzyiqin artması nəticəsində bulantı, qusma və digər nevroloji əlamətlər də müşahidə oluna bilər.
Jurnalist: Bu meningiomaların diaqnostikasında hansı görüntüləmə üsulları istifadə olunur və onların üstünlükləri nədir?
Bəhruz Eyvazov: Ən çox istifadə olunan metodlar maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT) və kompüter tomoqrafiyasıdır (KT). MRT yumşaq toxumaların detalını göstərməkdə üstünlük təşkil edir və şişin beynin digər strukturları ilə əlaqəsini aydın göstərir. KT isə xüsusilə sümük strukturlarında olan dəyişiklikləri və kalsifikasiya hallarını aşkar etmək üçün faydalıdır. Digər metodlar arasında serebral angiografiya (DSA) damarların vəziyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur. Görmə sahəsi müayinəsi (perimetriya) isə görmə sinirinin funksional vəziyyətini təyin etməkdə kömək edir.
Jurnalist: Müalicə metodları hansılardır və cərrahi müdaxilə necə aparılır?
Bəhruz Eyvazov: Müalicə yanaşması şişin ölçüsünə, yerləşməsinə, xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə və simptomların ağırlığına əsaslanır. Kiçik, simptomsuz meningiomalar yalnız müşahidə edilə bilər. Daha böyük və simptom verən şişlərdə isə mikrocərrahi çıxarılma prioritetdir. Cərrahi yanaşmalar arasında bifrontal, pterional və orbitoziqomatik yanaşmalar geniş tətbiq olunur. Cərrahlar şişin tam çıxarılması və optik sinirlərin qorunmasına xüsusi diqqət yetirirlər. Bundan əlavə, stereotaktik radiasiya terapiyası (gama knife, cyberknife) seçilmiş hallarda əlavə və ya alternativ müalicə kimi tətbiq edilə bilər.
Jurnalist: Cərrahi müdaxilənin riskləri və mümkün ağırlaşmaları nələrdir?
Bəhruz Eyvazov: Əməliyyat sonrası görmə funksiyalarında pisləşmə, enoftalmos, qanaxma, infeksiya və kəllədaxili təzyiqin artması kimi fəsadlar yarana bilər. Xüsusilə orbital strukturların zədələnməsi əməliyyat sonrası estetik və funksional problemlərə səbəb ola bilər. Lakin müasir mikrocərrahiyyə texnikaları bu riskləri minimuma endirməyə imkan verir.
Jurnalist: Tuberculum Sella və Planum Sphenoidale meningiomalarında endovaskulyar embolizasiya nədir və nə zaman tətbiq olunur?
Bəhruz Eyvazov: Endovaskulyar embolizasiya, şişin qan təchizatını azaldaraq əməliyyat öncəsi qan itkisinin qarşısını almaq üçün tətbiq edilir. Bu metod ön və arxa etmoid arteriyalardan gələn qan təchizatını azaltmaqla əməliyyatın təhlükəsizliyini artırır. Lakin embolizasiya görmə sinirlərinə yaxın damarlar üzərində aparıldığında diqqətlə icra olunmalıdır, çünki görmə itkisi riski var.
Jurnalist: Şişlərin erkən aşkarlanması üçün hansı simptomlara diqqət yetirilməlidir?
Bəhruz Eyvazov: Görmə kəskinliyində azalma, görmə sahəsində daralma, davamlı baş ağrıları, qoxu itkisi, şəxsiyyət və əhval dəyişiklikləri ilk xəbərdarlıq simptomlarıdır. Bu simptomlar ortaya çıxdıqda dərhal neyrocərraha və ya oftalmoloqa müraciət etmək lazımdır.
Jurnalist: Sizcə, gələcəkdə Tuberculum Sella və Planum Sphenoidale meningiomalarının müalicəsində hansı yeniliklər olacaq?
Bəhruz Eyvazov: Gələcəkdə daha minimal invaziv mikrocərrahiyyə metodları, robotlaşdırılmış cərrahiyyə, molekulyar səviyyədə hədəflənmiş terapiyalar və inkişaf etmiş görüntüləmə texnologiyaları ilə müalicə effektivliyi və xəstələrin həyat keyfiyyəti daha da yaxşılaşacaq. Gen terapiyası və immunoterapiya kimi yeni yanaşmalar da potensial olaraq tətbiq oluna bilər.
Qeyd edək ki, Tuberculum Sella və Planum Sphenoidale meningiomaları mürəkkəb və riskli şişlər olmaqla yanaşı, müasir neyrocərrahiyyə və diaqnostika üsulları sayəsində uğurla idarə edilə bilən xəstəliklərdir. Neyrocərrah Bəhruz Eyvazovun yüksək təcrübəsi və multidissiplinar yanaşması xəstələrə tam və effektiv müalicə təmin edir. Görmə itkisi və nevroloji simptomlar hiss etdiyiniz zaman gecikmədən mütəxəssisə müraciət etməyiniz həyat keyfiyyətiniz üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.
Sizin sağlamlığınız mənim naliyyətimdir!
Neyrocərrah Bəhruz Eyvazov
