Onurğa Sütunu Travmaları: Səbəbləri, Diaqnostikası, Müalicəsi və Bərpası
Onurğa sütunu travmaları ciddi zədə növlərindən biridir və tez-tez hündürlükdən düşmə, yol qəzaları və ya ağır fiziki travmalar nəticəsində meydana gəlir. Onurğa sütununun zədələnməsi insanın hərəkət və hiss orqanlarını, habelə həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə təsir edə bilər. Bu yazıda onurğa sütunu travmalarının səbəbləri, simptomları, diaqnostikası və müalicə üsulları barədə geniş məlumat verəcəyik.
Onurğa Sütunu Travmasının Səbəbləri
Onurğa sütunu travmaları adətən güclü mexaniki təsirlər nəticəsində meydana gəlir. Əsas səbəblərə aşağıdakılar daxildir:
- Hündürlükdən düşmə: Bəzi hallarda, yüksəkdən yıxılma zamanı fəqərələr zədələnir, bu isə fəqərə qırığına və ya çıxıqlara səbəb olur.
- Avtomobil qəzaları: Yol-nəqliyyat hadisələri onurğa sütunu travmalarının əsas səbəblərindən biridir. Ani zərbələr boyun və bel fəqərələrinin ciddi zədələnməsinə səbəb ola bilər.
- İdman zədələri: Ağır idman növləri və ya təhlükəli fəaliyyətlər zamanı onurğa sütunu travması riski artır.
- Ağır əşyaların qaldırılması: Düzgün texnika olmadan ağır yüklərin qaldırılması fəqərə zədələnməsinə və ya disk yırtılmasına səbəb ola bilər.
Simptomlar
Onurğa travmasının əlamətləri travmanın dərəcəsindən və təsir etdiyi bölgədən asılı olaraq dəyişir. Əsas simptomlara bunlar daxildir:
- Güclü ağrı (xüsusən zədələnmiş fəqərə sahəsində)
- Hərəkət məhdudiyyəti və hərəkət edərkən ağrı
- Ətraflarda zəiflik, uyuşma və ya keyimə
- Hissiyyatın itməsi və ya əzələlərin iflici (ciddi zədələnmələrdə)
- Tənəffüs problemləri (boyun fəqərələrinin zədələnməsi hallarında)
Diaqnostika
Onurğa sütunu travması şübhəsi olan xəstələrə ilkin tibbi yardım çox vacibdir, çünki hərəkət xəstənin vəziyyətini daha da pisləşdirə bilər. Diaqnostika prosesi bir neçə mərhələdən ibarətdir:
- Fiziki müayinə: Həkim xəstənin travmanın səviyyəsini və nevroloji defisitləri müəyyənləşdirmək üçün fiziki müayinə keçirir.
- Radioloji müayinə: Rentgen, MRT (maqnit rezonans tomoqrafiya) və ya KT (kompüter tomoqrafiya) vasitəsilə fəqərələrin və onurğa beyninin vəziyyəti dəqiqliklə qiymətləndirilir. Bu üsullar zədələnmənin dəqiq yerini və xarakterini müəyyən etməyə kömək edir.
Müalicə
Onurğa travmalarının müalicəsi zədənin növündən və dərəcəsindən asılı olaraq fərqlənir. Əsasən aşağıdakı müalicə üsulları tətbiq olunur:
- Konservativ müalicə:
- İmmobilizasiya: Xəstənin hərəkət etməməsi üçün xüsusi korsetlər və ya immobilizasiya vasitələri istifadə olunur.
- Medikamentoz terapiya: Ağrı kəsici və iltihab əleyhinə dərmanlar zədələnmənin yaratdığı ağrını və iltihabı azaltmaq üçün tətbiq olunur.
- Cərrahi müdaxilə:
- Transpedikulyar fiksasiya: Bu cərrahi əməliyyat xüsusən fəqərə sınması hallarında tətbiq edilir. Zədələnmiş fəqərələrin stabilləşdirilməsi üçün metal implantlar yerləşdirilir. Bu, onurğa sütununun yenidən düzgün vəziyyətə gətirilməsinə və gələcək zədələnmələrin qarşısını almağa kömək edir.
- Dekompresiya: Onurğa beyninə təzyiq yaradan sümük parçalarının və ya disk materiallarının çıxarılması əməliyyatı.
Bərpa və Reabilitasiya
Müalicə bitdikdən sonra xəstələrin bərpa mərhələsi çox vacibdir. Reabilitasiya proqramı aşağıdakılardan ibarət ola bilər:
- Fizioterapiya və əzələ gücləndirici məşqlər
- Ağrı kəsici prosedurlar və masaj
- Düzgün duruş və hərəkət texnikalarının öyrədilməsi
- Gündəlik fəaliyyətlərin təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilməsi
Qorunma Yolları
Onurğa sütunu travmalarının qarşısını almaq üçün bir sıra profilaktik tədbirlər görmək mümkündür:
- Təhlükəsizlik kəmərinin istifadəsi: Avtomobil qəzası zamanı onurğa sütununun zədələnməsini minimuma endirmək üçün təhlükəsizlik kəmərindən istifadə olunmalıdır.
- Düzgün qaldırma texnikaları: Ağır əşyalar qaldırarkən düzgün duruş və texnikaların tətbiq olunması vacibdir.
- İdman və fiziki fəaliyyətlərdə ehtiyatlılıq: Xüsusilə təhlükəli idman növləri ilə məşğul olanlar qoruyucu vasitələrdən istifadə etməlidirlər.
Onurğa sütunu travmaları ciddi nəticələrə səbəb ola bilər, lakin vaxtında aparılan diaqnostika və düzgün müalicə ilə xəstələrin tam bərpa olunma şansı böyükdür. Hündürlükdən yıxılma nəticəsində yaranmış fəqərə sınıqları və digər travmalar zamanı icra edilən cərrahi əməliyyatlar, xüsusilə transpedikulyar fiksasiya əməliyyatı, xəstələrin sağlamlığına qovuşmasında mühüm rol oynayır. Dr. Bəhruz Eyvazovun uğurlu əməliyyatları bu sahədə böyük təcrübəyə malik olduğunu göstərir və cərrahi müdaxilələrin onurğa travmalarının müalicəsində effektiv olduğunu bir daha sübut edir.
