Boyun Yırtığı Nədir?

Boyun Yırtığı Nədir?

 

 

Boyun yırtığı (servikal disk yırtığı), boyun fəqərələri arasında yerləşən disklərin zədələnməsi və ya yerdəyişməsi nəticəsində sinirlərə və onurğa beyninə təzyiq göstərməsi ilə meydana gələn bir xəstəlikdir. Bu vəziyyət boyun ağrısı, baş ağrısı, əl və barmaqlarda keyimə, hətta ciddi hallarda hərəkət məhdudiyyəti yarada bilər. Boyun yırtığının əsas simptomları arasında boyun ağrısı, baş ağrısı, çiyin və qollara yayılan ağrılar, əl və barmaqlarda keyimə, hissiyatın azalması və əzələ zəifliyi yer alır. Ağrı və narahatlıq əsasən boyun hərəkətləri zamanı artır və bəzi hallarda hətta ciddi hərəkət məhdudiyyəti yarada bilər. İrəliləmiş hallarda isə xəstəlik onurğa beyninə təzyiq göstərərək balans problemləri, koordinasiya pozğunluqları və hətta yerişin çətinləşməsinə səbəb ola bilər.

Boyun yırtığının qarşısını almaq üçün düzgün duruş qaydalarına riayət etmək, uzun müddət eyni vəziyyətdə oturmaqdan çəkinmək, boyun əzələlərini gücləndirən idman hərəkətləri etmək və sağlam həyat tərzi keçirmək vacibdir. Xəstəliyin erkən mərhələdə aşkarlanması və müalicəyə vaxtında başlanması ağırlaşmaların qarşısını almağa kömək edir.

 

Boyun yırtığının səbəbləri

Boyun yırtığının əsas yaranma səbəbləri bunlardır:

 

Boyun yırtığı (servikal disk yırtığı) bir sıra faktorların təsiri nəticəsində inkişaf edə bilər. Bu faktorlar diskdə degenerativ dəyişikliklərə, struktur zəifləməsinə və onurğa beyninə təzyiqin artmasına səbəb olur. Əsas yaranma səbəbləri aşağıdakılardır:

 
1. Yaşlanma və degenerativ proseslər

Zaman keçdikcə boyun fəqərələri arasında yerləşən disklər elastikliyini və su tutma qabiliyyətini itirir. Bu prosesə degenerativ disk xəstəliyi deyilir. Disklər quru və kövrək olduqda, onların yırtılma ehtimalı artır. Yaşlandıqca disklər arasındakı məsafə azalır və fəqərələr arasında sürtünmə güclənir ki, bu da sinirlərə və onurğa beyninə təzyiqin artmasına səbəb ola bilər.

 
2. Travmalar və qəza nəticəsində zədələnmə

Boyun yırtığı qəfil və güclü təsirlərlə də meydana çıxa bilər. Aşağıdakı hallar bu riski artırır:

  • Avtomobil qəzaları: Boynun ani şəkildə irəli-geri hərəkət etməsi (şallaq zədəsi – whiplash) boyun fəqərələrinin zədələnməsinə gətirib çıxara bilər.
  • İdman travmaları: Futbol, güləş, gimnastika kimi idman növlərində baş və boyun nahiyəsinə düşən güclü zərbələr disk yırtığının yaranmasına səbəb ola bilər.
  • Düşmələr və zərbələr: Yüksəklikdən yıxılmaq və ya baş və boyun nahiyəsinə dəyən kəskin zərbələr disk yırtığı riskini artırır.

 

3. Duruş pozğunluğu və uzunmüddətli yanlış mövqe

Düzgün olmayan duruş boyun fəqərələrinə qeyri-bərabər təzyiq göstərir və disk yırtığının inkişafına səbəb ola bilər. Risk yaradan vərdişlərə aşağıdakılar daxildir:

Uzun müddət kompüter və ya telefon istifadəsi: Boynu irəli əyərək ekran qarşısında saatlarla vaxt keçirmək (bu vəziyyət "text neck" sindromu kimi tanınır) boyun fəqərələrinə təzyiqi artırır. Yanlış yuxu pozisiyası: Baş və boyunun dəstək almadığı və ya həddindən artıq əyildiyi vəziyyətdə yatmaq fəqərələrə qeyri-bərabər yük düşməsinə səbəb olur. Çiyinlərdə ağır çanta gəzdirmək: Xüsusilə bir tərəfli çanta istifadə edən insanlarda boyun və onurğa sütununa düşən yük artaraq disk yırtığı riskini yüksəldir.

 
4. Ağır fiziki iş və ya səhv idman hərəkətləri

Ağır yüklərin düzgün texnika olmadan qaldırılması boyun fəqərələrinə zərər verə bilər. Bu risklər aşağıdakı hallarda artır:

Ağır çəki qaldırmaq: Çox yük qaldırmaq, xüsusilə bel və boyun nahiyəsinin qeyri-düzgün vəziyyətdə olması disk yırtığını sürətləndirir. Yanlış idman texnikası: Güclü fiziki hərəkətlər zamanı boyunun həddindən artıq gərilməsi və ya qeyri-düzgün hərəkətlər boyun fəqərələrinin yerdəyişməsinə səbəb ola bilər. Eyni hərəkətlərin təkrarlanması: İdmanda və ya gündəlik işdə boyunun davamlı olaraq eyni yüklənməyə məruz qalması zamanla disklərin zəifləməsinə və yırtılmasına səbəb olur.

 
5. Genetik meyillilik

Bəzi insanlarda boyun fəqərələrinin və disklərinin quruluşu genetik olaraq zəif ola bilər. Bu, ailəsində boyun problemləri olan insanlarda daha çox müşahidə edilir. Disklərin tez qocalması və zəifləməsi irsi faktorlarla əlaqəli ola bilər.

 
6. Piylənmə və az hərəkətli həyat tərzi

Artıq çəki onurğa sütununa, o cümlədən boyun fəqərələrinə əlavə yük yaradır. Hərəkətsiz həyat tərzi isə boyun əzələlərinin zəifləməsinə gətirib çıxarır ki, bu da fəqərələrin stabilliyini azaldaraq disk yırtığı riskini artırır.

 
7. Siqaret və qeyri-sağlam həyat tərzi

Siqaret çəkmək disklərin içərisindəki qığırdaq toxumasının qanla təmin olunmasını azaldır. Nəticədə, disklər daha tez quruyur, elastikliyini itirir və yırtılmağa daha həssas olur. Qeyri-sağlam qidalanma və kifayət qədər su içməmək də disklərin sağlamlığını zəiflədir.

Boyun yırtığının əsas yaranma səbəbləri arasında yaşlanma, travmalar, duruş pozğunluğu, ağır fiziki iş, genetik faktorlar və qeyri-sağlam həyat tərzi dayanır. Bu risk faktorlarını azaltmaq üçün düzgün duruş vərdişlərinə əməl etmək, boyun əzələlərini gücləndirən idman hərəkətləri etmək və sağlam həyat tərzini qorumaq vacibdir. Erkən diaqnoz və müalicə boyun yırtığının ağırlaşmasının qarşısını almağa kömək edə bilər.

 
Simptomlar

Boyun yırtığının əsas əlamətləri bunlardır:

 

Diaqnostika

Boyun yırtığının diaqnozu üçün aşağıdakı müayinə üsullarından istifadə edilir:

  • MRT (Maqnit Rezonans Tomoqrafiya): Sinirlərə və disklərə təsiri daha dəqiq göstərir.
  • Rentgen müayinəsi: Sümük quruluşundakı dəyişiklikləri müəyyən edir.
  • KT (Kompüter Tomoqrafiyası): Daha detallı görüntüləmə üçün istifadə olunur.
  • Nevroloji müayinə: Əzələ gücü, reflekslər və hissiyat yoxlanılır.

 

Müalicə yolları

Boyun yırtığının müalicəsi xəstəliyin dərəcəsinə görə dəyişir:

Konservativ müalicə (Cərrahiyyəsiz yanaşmalar)
  • Dərman müalicəsi: Ağrıkəsicilər, iltihab əleyhinə dərmanlar və əzələ gevşədicilər.
  • Fizioterapiya: Boyun əzələlərini gücləndirmək və diskin təzyiqini azaltmaq üçün xüsusi məşqlər.
  • Manuel terapiya və osteopatiya: Fəqərələrin düzəldilməsi və sinir təzyiqinin azaldılması üçün tətbiq edilir.
  • Boyun boyunluqları (ortopedik dəstək): Boyunu sabit saxlamaq və yükü azaltmaq üçün istifadə olunur.
 
Cərrahi müalicə
  • Konservativ müalicəyə cavab verməyən və sinirlərə ciddi təzyiq göstərən hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Əsas əməliyyat növləri:
  • Mikrocərrahiyyə (Diskektomiya): Zədələnmiş diskin çıxarılması və sinir təzyiqinin azaldılması.
  • Endoskopik cərrahiyyə: Minimal invaziv üsulla yırtığın götürülməsi.
  • Onurğa sütununun sabitləşdirilməsi: Disk dəyişdirilməsi və ya fiksasiya metodları.

 

Profilaktika və boyun sağlamlığının qorunması
  • Düzgün oturma və yatış vərdişləri formalaşdırın.
  • Uzun müddət eyni vəziyyətdə qalmayın, fasilələrlə boyun hərəkətləri edin.
  • Boyun əzələlərini gücləndirən idman hərəkətləri yerinə yetirin.
  • Ağır yükləri düzgün formada qaldırın və boyun sütununa əlavə təzyiq yaratmayın.

 

Boyun yırtığı ciddi bir xəstəlikdir və erkən diaqnostika ilə ağırlaşmaların qarşısı alına bilər. Əgər boynunuzda ağrı, keyimə və hərəkət məhdudiyyəti hiss edirsinizsə, nevroloq və ya neyrocərraha müraciət etməyiniz vacibdir.

Ətraflı məlumat və müalicə üçün bizimlə əlaqə saxlayın!

 

 

Sizin sağlamlığınız mənim naliyyətimdir!

Neyrocərrah Bəhruz Eyvazov

 

back to top button