Fəqərə arası disk yırtığı haqqında neyrocərrah Bəhruz Eyvazovla MÜSAHİBƏ

Fəqərə arası disk yırtığı (disk yırtığı) onurğa problemləri arasında ən yayılmış və xəstələrin gündəlik həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərən xəstəliklərdən biridir. Disk yırtığı bəzən insanları uzun müddət hərəkət məhdudiyyətində saxlayır və hətta cərrahi müdaxilə tələb edə bilər. Bu məsələni daha yaxşı anlamaq üçün tanınmış neyrocərrah Bəhruz Eyvazovla disk yırtığının yaranma səbəbləri, simptomları, müasir müalicə üsulları və profilaktik tədbirlər barədə geniş müsahibə hazırladıq. Mütəxəssis həmçinin cərrahiyyə sonrası bərpa prosesi və xəstələrin diqqət etməli olduğu məqamlar haqqında da ətraflı məlumat verir.

Jurnalist: Disk yırtığı nədir və hansı səbəblərdən yaranır?

Bəhruz Eyvazov: Disk yırtığı, fəqərə arası disklərin zədələnməsi və ya qırılması nəticəsində yaranan patoloji bir vəziyyətdir. Onurğa fəqərələrinin arasında yerləşən bu disklər zərbələrin təsirini yumşaltmaq və onurğanın elastikliyini təmin etmək funksiyasını daşıyır. Diskin xarici təbəqəsi zəiflədikdə və ya cırıldıqda, diskin içindəki jelə bənzər maddə xaricə doğru çıxır və bu, sinirlərə təzyiq göstərərək ağrı, uyuşma və zəifliyə səbəb olur. Disk yırtığı adətən ağır yüklərin qaldırılması, yanlış hərəkətlər, yaşlanma, fiziki fəaliyyətsizlik və ya genetik meyillər səbəbindən yaranır.

Jurnalist: Disk yırtığı ilə bağlı hansı ilkin əlamətlər ortaya çıxır?

Bəhruz Eyvazov: Disk yırtığının ən çox rast gəlinən simptomları bel və ya boyun bölgəsində ağrıdır. Ağrı xüsusilə ayaqlara və ya qollara yayıla bilər, çünki sinirlərə təzyiq göstərilir. Əlavə olaraq, bədən əzələlərində zəiflik, hissiyatın azalması və uyuşma da müşahidə oluna bilər. Xəstələr tez-tez yırtığın yerləşdiyi sahəyə uyğun olaraq ayaqda və ya qolda sancı və ağrı hiss edirlər. Daha ağır hallarda sidik və ya nəcis saxlamada çətinliklər də ola bilər ki, bu halda təcili tibbi müdaxilə tələb olunur.

Jurnalist: Disk yırtığının diaqnozu necə qoyulur?

Bəhruz Eyvazov: Disk yırtığının diaqnozu, xəstənin tibbi tarixi və fiziki müayinə əsasında qoyulur. Həkim adətən xəstənin hərəkət qabiliyyətini, reflekslərini və əzələ gücünü yoxlayır. Daha dəqiq diaqnoz üçün MRT (maqnit rezonans tomoqrafiyası) və ya KT (kompüter tomoqrafiyası) kimi görüntüləmə üsulları tətbiq edilir. MRT, yumşaq toxumaları və disklərin vəziyyətini ən yaxşı şəkildə göstərən bir metoddur. Hərdən elektromioqrafiya (EMQ) ilə sinir funksiyası da yoxlanıla bilər.

Jurnalist: Disk yırtığının müalicəsində hansı metodlar tətbiq olunur?

Bəhruz Eyvazov: Disk yırtığı müalicəsi konservativ və cərrahi metodları əhatə edir. Əksər hallarda konservativ müalicə üsulları ilk mərhələdə üstünlük təşkil edir. Bu üsullara ağrıkəsici və iltihab əleyhinə dərmanlar, fizioterapiya, məşqlər, istirahət və sinir blokadaları daxildir. Cərrahi müdaxilə isə yalnız konservativ üsulların effekt vermədiyi və ya ciddi sinir sıxılmalarının olduğu hallarda, məsələn, sidik/nəcis saxlanmaması, güclü zəiflik və ya davamlı ağrılar baş verdikdə tətbiq edilir.

Jurnalist: Cərrahi müdaxilə zamanı hansı müasir metodlar tətbiq olunur?

Bəhruz Eyvazov: Disk yırtığının cərrahi müalicəsində müxtəlif müasir metodlar tətbiq olunur. Mikrodiscektomiya, ən çox istifadə edilən üsuldur və minimal invaziv bir əməliyyatdır. Bu əməliyyat zamanı kiçik bir kəsiklə diskə çatılır və sinirləri sıxan hissə çıxarılır. Digər üsullara lazer discektomiyası və endoskopik discektomiya da daxildir, bu üsullar xəstənin daha tez bərpa olunmasını təmin edir. Ümumiyyətlə, bu əməliyyatlar riskləri azaldır və xəstələrə daha qısa müddətdə normal həyata qayıtma imkanı verir.

Jurnalist: Cərrahiyyədən sonra bərpa prosesi necə keçir?

Bəhruz Eyvazov: Cərrahiyyə sonrası bərpa müddəti əməliyyatın növündən və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətindən asılıdır. Minimal invaziv əməliyyatlar sonrasında xəstələr bir neçə gün ərzində ayağa qalxıb normal fəaliyyətlərinə qayıda bilirlər. Adətən 4-6 həftə ərzində tam sağalma müşahidə olunur. Bərpa prosesində fizioterapiya, məşqlər və həkim tərəfindən verilən xüsusi göstərişlərə əməl etmək vacibdir. Ağır yüklərin qaldırılmaması və onurğa sağlamlığını qorumaq üçün düzgün hərəkət qaydalarına riayət olunmalıdır.

Jurnalist: Disk yırtığının təkrarlanma riski varmı və bundan necə qorunmaq olar?

Bəhruz Eyvazov: Disk yırtığının təkrarlanma riski mövcuddur, xüsusilə də xəstələr həyat tərzlərini dəyişməsələr və onurğalarını düzgün şəkildə qorumazlarsa. Ağır yüklərin qaldırılmasından çəkinmək, düzgün bədən duruşuna riayət etmək və bel əzələlərini gücləndirən məşqlər etmək vacibdir. Xəstələr, həkim tərəfindən təyin edilmiş məşq proqramlarına əməl etməli və belin möhkəmliyini qorumağa çalışmalıdırlar.

Jurnalist: Profilaktika məqsədilə hansı tədbirlər tövsiyə olunur?

Bəhruz Eyvazov: Disk yırtığından qorunmaq üçün bir neçə əsas profilaktik tədbir var. Əvvəlcə düzgün bədən duruşu çox vacibdir, xüsusilə oturaq həyat tərzi keçirən insanlar üçün. İkincisi, müntəzəm olaraq bədən məşqləri və bel əzələlərini gücləndirən fiziki fəaliyyətlə məşğul olmaq tövsiyə olunur. Ağır yüklər qaldırılarkən dizdən bükülərək qaldırma hərəkətləri etmək, oturarkən bel dəstəyinə diqqət etmək, və sağlam qidalanmaq da vacibdir. Həmçinin çəkini nəzarət altında saxlamaq belin yüklənməsinin qarşısını alır və disk yırtığı riskini azaldır.