Skolioz Nədir?

Skolioz, onurğanın döş və ya bel bölgələrində görülə bilən, yana doğru əyilməsidir. Normal və sağlam onurğaya arxadan baxıldığında yuxarıdan aşağıya, yəni boyun, kürək və bel bölgələri düz bir xətt şəklində görünür. Skoliozda isə onurğalar sağa və ya sola doğru yer dəyişir və eyni zamanda öz oxları ətrafında dönür.

Onurğaya arxadan baxıldığında əyrilik düz durulduğunda belə fərq edilə bilər,lakin bəzən bu cür dəqiq deyil və ancaq önə əyilmə vəziyyətində, müayinələr və rentgen şəkillərində aydın ola bilər.

Skolioz kimlərdə rast gəlinir?

Skolioz tam mənasıyla sağlam uşaqlarda inkişaf etdiyi kimi, beyin iflici(serebral iflic) ,əzələ xəstəlikləri olan uşaqlarda meydana gələ bilər. Anadangəlmə onurğa anormallıqları və bağ toxuması xəstəlikləri da səbəblər arasındadır.

Skolioz, yetişmə çağındakı uşaqların gələcəyini təhdid edən bir xəstəlik. Xəstəlik erkən təyin olunduğunda müalicəsində yüzdə 100-ə çatan bir müvəffəqiyyət təmin edilir. Ancaq vaxtında diaqnoz edilə bilməyən onurğa əyrilikləri irəliləyibsə, uşaqların normal inkişafına maneə törədir. Yetişkənlik dövründə; bel və kürək ağrıları, ürək və ağciyər funksiya pozğunluqları ortaya çıxır.

Skolioz xəstəliyi səbəbi ilə hər 1000 adamdan 2 - 3ünün aktiv müalicə görməsi, hər 1000 adamdan 1-nin də əməliyyat olması lazımdır.

Skoliozun Əlamətləri

Skolioz, diqqətli bir göz tərəfindən fərqinə varılır. Bu əlamətlər bunları əhatə edir:

* Kalçalar və çiyin səviyyələri arasında bərabərsizlik görülür.

* Qollar ilə bədən arasındakı məsafənin bərabərliyi və bədənin balansı pozulur.

* Baş bir yana, bədən bir yana olduğu üçün uşaq bir ayağının daha uzun olduğunu fikirləşir.

* Qız uşaqları ətəyinin bir hissəsini yuxarı çəkir.

* Döş qəfəsində asimmetriya müşahidə edilə bilir.

Bu şikayətlə gələn xəstələrdə skolyoz olduğu ortaya çıxır.

Skolioz necə yaranır?

İnkişaf çağında skolioz ağrı verməz və təsbit edilməsi çətindir və skoliozun fərq edilməsindən bir neçə il əvvəl başlamış ola bilər. Skoliozun diaqnozundakı ən asan yollardan biri önə əyilmə müayinəsinin. Uşağın onurğasına böyümə tamamlanana qədər nizamlı olaraq nəzarət edilməlidir. Çünki skolioz inkişaf çağı içindəki hər hansı bir zaman dilimində ortaya çıxa bilər.

Uzun müddət oturma və ya ayaqda dayanma nəticəsində onurğada yorulma ola bilər. Bağların məcbur edilməsi nəticəsində davamlı ağrı hiss edilə bilər. Onurğa yana doğru əyildikcə, tarazlığı qoruya bilmək məqsədiylə tərs istiqamətə doğru ikinci bir əyrilik meydana gələ bilər. Onurğadakı ilk əyrilik nə qədər böyükdürsə, böyümə tamamlandıqdan sonra vəziyyətin daha da inkişaf etmə ehtimalı o qədər çoxdur. Həddindən artıq skolioz (onurğada 60 dərəcədən daha çox əyrilik) tənəffüs problemlərinə səbəb ola bilər.

Skolioz Növləri

1.Doğuşdan (anadangəlmə); Adətən onurğadakı bir qüsura və ya bir-birinə qaynamış qabırğalara bağlıdır. Doğuşdan (anadangəlmə) skolyoz 0-3 yaş arasında görülür.

2.Idiopatik skolioz; skoliozun ən sıx görülən şəklidir və irsi bir səbəbi ola biləcəyi düşünülür. Ən çox gənc qızlarda, yetkinlik çağının sürətli böyümə dövründə ortaya çıxır. İdiopatik skolioz çox vaxt ailəvi və genetik (irsi) faktorlara bağlı kimi görünür.

3.Neyromusculyar skolioz

İkinci ən sıx görülən skolioz tipidir. Neyromusculyar skolyozun təməl səbəbləri arasında əzələ və ya sinir xəstəlikləri iştirak edir. Sinir xəstəlikləri beyin və onurğa iliyindən qaynaqlana; əzələ xəstəlikləri isə uşaqlıq və daha irəlidəki dövrlərdə görülə bilər. Neyromusculyar skoliozda idiopatik skolyozun əksinə tənəffüs çətinliyi və duyğu qüsurlarına daha çox rast gəlinir. Tənəffüs problemləri, ünsiyyət pozğunluqları, duyğu qüsurları və epileptik tutma kimi səbəblərdən ötəri müalicə müddətində skolyoz korseti istifadə edilə bilmir. Skoliozun bu növündə cərrahi müdaxilə üçün daha kiçik yaşlar seçim edilə bilər.

Skoliozda Diaqnoz necə qoyulur?

Skolioz diaqnozu ayaqda çəkilən bütün onurğa içinə alan rentgen tapıntıları və həkimin klinik müayinəsi ilə müəyyən edilir. Onurğanın birbaşa filmləri kafi olub nadir hallarda MRT lazım gəlir.

Onurğanın elastikliyi test edilir.

Ayaqda çəkilən bütün onurğanın ön ,arxa və yan rentgenləri diaqnozu qoymaq və skoliozun əyriliyinin dərəcəsini təyin etmək üçün kifayətdir. Bu rentgenlərdə əyriliyin başladığı və sonlandığı fəqərələr arasındakı əyrilik bucağı qiymətləndirilir və xəstəlik bu bucağın irəliləməsinə görə təqib edilir. Bu bucağa Cobb bucağı deyilir.

Vertebranın dönmə dərəcəsi isə yenə bu rentgenlərlə müəyyən edilir.

Cobb bucağı və vertebra dönmə dərəcəsi skoliozun irəliləməsini qiymətləndirmək və konservativ müalicə nəticələrini təqib etmək üçün çox əhəmiyyətli parametrlərdir.

Skolioz yaşla birlikdə irəlilədiyindən uşağın sümük inkişafının da təyin olunması lazımdır.Bu səbəblə uşaqların böyümə səviyyəsi və sümükləşmənin səviyyəsini təyin etmək üçün bəzən əlbilək və omba rentgenlərinə baxılır.

Skolioz Müalicə Üsulları

Əyriliyin miqdarına və sümük böyüməsinin hansı mərhələdə olduğuna görə müəyyən edilir. Müalicə alternativləri arasında: məşq, kürək qurşağı istifadəsi, əməliyyat və ya bu müalicələrin birləşməsi düşünülə bilər. Müalicə erkən başlandığı zaman müvəffəqiyyətli olar.

Müşahidə: 20 dərəcənin altında və skelet inkişafı tamamlanmayan yaxın xəstələrdə yalnız müşahidə və müəyyən aralıqlarla nəzarət kifayətdir.

Korset: Korset xüsusilə əyilmə 30 dərəcə ətrafında olduğu və böyümənin davam etdiyi uşaqlarda təsirlidir. Korset təsiri 40 dərəcə üstü əyriliklərdə və skelet inkişafı tamamlanmasına uzun illər olan uşaqlarda azalmağa başlayır.

Cərrahiyyə: Əymək 40 dərəcə üzərində və uşaq hələ böyüyürsə cərrahı qaçınılmazdır. 40 dərəcə üzəri əyriliklər böyümə sona çatdıqdan sonra da olduqca az olsa da artmağa davam edir. Bu səbəblə irəlidəki ağırlaşmaları qarşısını almaq, görünüş baxımından cərrahı variantı yaxşı qiymətləndirilməlidir.