Hidrosefaliya və şuntların əhəmiyyəti

Hidrosefaliya, beyindəki mayenin düzgün axışının pozulması nəticəsində meydana gələn və beyindəki təzyiqin artmasına səbəb olan bir vəziyyətdir. Bu təzyiq, beynin normal funksiyalarını təhlükəyə atır və zamanla sinir hüceyrələrinə zərər verə bilər. Hidrosefalik vəziyyətin müalicəsində ən çox istifadə edilən metodlardan biri şunt əməliyyatıdır. Şunt, beyindəki mayenin axışını bərpa edərək təzyiqi tənzimləyən və normal funksiyaların bərpa olunmasına kömək edən bir cihazdır. Bu əməliyyat, beyindəki artıq mayenin başqa orqanlara, adətən qarın boşluğuna və ya ürək ətrafına yönləndirilməsini təmin edir. Şunt cihazı, bir tərəfdən beyinlə əlaqə saxlayır, digər tərəfdən isə mayenin normal şəkildə axmasını təmin edəcək kanal ilə əlaqələndirilir. Bu prosedur, beynin daxilindəki təzyiqi azaltmaq və hidrosefaliya nəticəsində yaranan simptomları müalicə etmək üçün həyata keçirilir.

Şunt əməliyyatı, adətən uşaq yaşlarında, xüsusilə də yeni doğulmuş və ya erkən yaşda olan uşaqlarda tətbiq edilir. Uşağın vəziyyəti və inkişafı ilə əlaqədar olaraq şuntun yerləşdirilməsi, gələcəkdə uzunmüddətli müşahidə və müalicə tələb edir. Bu, yalnız uşağın təzyiqi ilə əlaqəli problemləri aradan qaldırmaq üçün deyil, həm də şuntun düzgün işləməsinin təmin edilməsi üçün vacibdir. Uşağın boyu, çəkisi, yaşının artması və fiziki inkişafı ilə əlaqədar olaraq şuntun yerləşdirilməsi və düzgün işləməsi müntəzəm olaraq yoxlanılmalıdır. Bununla yanaşı, şuntun düzgün işləməsi zamanla bəzi dəyişikliklərə uğrayabilir. Uşağın böyüməsi ilə, şuntun uzunluğu və yerləşməsi uyğun olaraq tənzimlənməli və lazımi müdaxilələr edilməlidir. Həmçinin, şuntun bağlanması, tıxanması və ya pozulması hallarında əməliyyatın yenidən tətbiq olunması tələb oluna bilər.

Beləliklə, şunt əməliyyatı yalnız ilk mərhələdə hidrosefaliya ilə bağlı təzyiqi azaldır, amma uşağın yaşına və inkişafına uyğun olaraq müntəzəm yoxlamalar və şuntun vəziyyətinin izlənməsi vacibdir. Həmçinin, şuntun müvafiq işləyişini təmin etmək üçün mütəxəssis həkim tərəfindən uşağın vəziyyəti dəqiq şəkildə monitorinq edilməlidir.

Şuntların yaşla dəyişməsi

Şuntlar, hidrosefaliya ilə mübarizədə vacib bir vasitə olmaqla yanaşı, uşağın inkişafı ilə əlaqədar müəyyən dəyişikliklərə məruz qala bilər. Uşağın boyu, çəkisi və fiziki inkişafı ilə paralel olaraq şuntun yerləşdirilməsi və düzgün işləməsi də zamanla dəyişə bilər. Bu dəyişikliklər, həmçinin uşağın baş ölçüsünün artması, bədən quruluşunun dəyişməsi və orqanizmin fərqli böyümə mərhələlərinə daxil olması ilə bağlıdır. Lakin şuntun yaşla dəyişməsi məsələsi hər bir uşaq üçün fərqlidir. Bəzi hallarda, şunt sistemləri uşağın inkişafı ilə uyğun şəkildə işləyir və heç bir problem yaratmır. Belə uşaqlarda şuntun düzgün işləməsi və hidrosefalik təzyiqin normal səviyyədə saxlanması təmin olunur. Lakin, hər bir uşağın orqanizmi fərqli olduğuna görə, bəzi uşaqlarda şuntun işində problemlər yarana bilər. Bu vəziyyətdə şuntun dəyişdirilməsi və ya yenilənməsi tələb oluna bilər.

Şuntda heç bir problem olmadıqda və şuntın düzgün işləməsi təmin olunduqda, əlavə müdaxiləyə ehtiyac yoxdur. Uşağın vəziyyəti sabit qalır, və şunt uzun müddət ərzində effektiv ola bilər. Lakin bəzi hallarda uşağın vəziyyətində pisləşmələr və ya yeni simptomlar meydana çıxa bilər. Bu simptomlar baş ağrıları, qusma, halsızlıq, balanssızlıq və ya başın böyüməsi kimi vəziyyətlərlə özünü göstərə bilər. Bu zaman şuntun işləməsi yenidən qiymətləndirilməli və müvafiq müayinələr aparılmalıdır. Şuntun işləməməsi və ya düzgün fəaliyyət göstərməməsi, bəzən şuntun tutması, tıxanması və ya pozulması ilə əlaqədar olur. Əgər belə bir vəziyyət müşahidə olunarsa, təkrarlanan cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Bu müdaxilə, şuntun təmir edilməsi, dəyişdirilməsi və ya başqa bir şunt sisteminin yerləşdirilməsi ilə bağlı ola bilər. Uşağın vəziyyəti yaxşılaşmadığı halda, həkim tərəfindən əlavə müalicə metodları və ya yeni əməliyyat planı hazırlanmalıdır.

Beləliklə, şuntların effektivliyi və işləməsi müntəzəm yoxlamalar və tibbi nəzarət tələb edir. Uşağın inkişafı ilə paralel olaraq şuntun vəziyyəti izlənməli və hər hansı bir problem yaranarsa, vaxtında müdaxilə edilməlidir. Uşağın həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq və hidrosefaliyanın potensial fəsadlarının qarşısını almaq üçün həkimlə sıx əməkdaşlıq vacibdir.

Nə zaman yenidən müdaxilə lazımdır?

Şuntun düzgün işləməsi, uşağın hidrosefaliyasının idarə edilməsi üçün əsas amillərdən biridir və bu, uşağın həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə yaxşılaşdırır. Şuntun düzgün fəaliyyət göstərməsi beyindəki təzyiqi azaldaraq beynin normal funksiyalarını bərpa edir. Bu vəziyyət uşağın inkişafını dəstəkləyir və təkrarlanan simptomları (baş ağrıları, qusma, halsızlıq və s.) aradan qaldırır. Lakin zaman keçdikcə bəzi hallarda şuntun effektivliyi azala bilər, məsələn, şuntun tutması, pozulması və ya artıq fəaliyyət göstərməməsi kimi problemlər yaranarsa. Şuntun fəaliyyətinin pisləşməsi, müxtəlif səbəblərlə əlaqədar ola bilər. Şuntun tıxanması, onun yerləşdiyi kanalın bağlı olması və ya cihazın özünün sıradan çıxması nəticəsində hidrosefaliya yenidən aktivləşə bilər. Bu halda, şuntun dəyişdirilməsi və ya yenilənməsi lazım ola bilər. Əgər şunt düzgün işləmədikdə, təzyiq yenidən artmağa başlayır və bu, uşağın vəziyyətinin pisləşməsinə səbəb ola bilər. Belə hallarda, şuntun dəyişdirilməsi və ya təmir edilməsi ilə əlaqədar cərrahi müdaxilə zəruridir. Həkim tərəfindən həyata keçirilən bu müdaxilə, hidrosefalik təzyiqin azaldılması və uşağın inkişafının düzgün şəkildə davam etməsi üçün vacibdir.

Lakin, şuntun düzgün işlədiyi və uşağın vəziyyətində hər hansı pisləşmə olmadığı hallarda, əlavə əməliyyatlara ehtiyac yoxdur. Əgər uşağın vəziyyəti stabildirsə və şunt sistemi normal fəaliyyət göstərirsə, əlavə cərrahi müdaxilələrə və ya dəyişikliklərə ehtiyac olmayacaq. Bu səbəbdən, müntəzəm yoxlamalar və şuntun vəziyyətinin monitorinqi həyati əhəmiyyət kəsb edir. Uşağın şuntunun vəziyyəti mütəmadi olaraq izlənməli və hər hansı dəyişikliklər və ya narahatlıq yaranarsa, dərhal müvafiq müalicə və müdaxilə tədbirləri həyata keçirilməlidir. Hidrocefalik vəziyyətdə olan uşaqlar üçün müntəzəm tibbi yoxlamalar vacibdir, çünki bu, şuntun işləməsinin davamlılığını təmin edir və hər hansı bir problem erkən mərhələdə aşkar edilə bilər. Bu, həmçinin uşağın sağlamlığının qorunması və müalicənin düzgün şəkildə aparılmasına kömək edir. Müntəzəm yoxlamalar nəticəsində, şuntun vəziyyəti, baş ölçüsü, beyin təzyiqi və digər əlamətlər izlənir. Həkimlər tərəfindən həyata keçirilən bu qiymətləndirmələr, şuntun fəaliyyətinin tənzimlənməsi və lazım gəldikdə müdaxilələrin vaxtında edilməsi üçün vacibdir.

Hər bir müalicə planı fərdi yanaşma tələb edir, çünki hər uşağın vəziyyəti və tibbi tarixi özünəməxsusdur. Bu səbəbdən müalicə prosesi zamanı həkimlər və digər mütəxəssislərlə sıx əməkdaşlıq vacibdir. Həkimlərin təcrübəsi və uşaqla bağlı xüsusi ehtiyacları nəzərə alaraq hazırlanan müalicə planı, uşağın inkişafının və sağlamlığının davamlı olaraq dəstəklənməsi üçün ən effektiv şəkildə həyata keçirilə bilər. Həmçinin, valideynlərin və yaxınlarının dəstəyi, müalicə prosesində həkimlə əməkdaşlıq etməsi uşağın müalicəsinin və sağalma prosesinin uğurlu olmasına kömək edir. Beləliklə, şuntun fəaliyyətinin monitorinqi və lazım gəldikdə müdaxilə edilməsi müalicə prosesinin ayrılmaz hissəsidir və hər bir addımda mütəxəssis həkimlə sıx əməkdaşlıq uşağın yaxşılaşması üçün vacibdir.

Sizin sağlamlığınız mənim naliyyətimdir!

Neyrocərrah Bəhruz Eyvazov