Böyük dəri defekti ilə müşahidə olunan anadangəlmə onurğa beyin yırtığı ən çətin hallardan sayılır. Spina bifida ilə doğulan xəstələr tərəfimizdən cərrahi əməliyyat olunur. Plastik cərrah olmadan üç tərəfli Limberg flap çevirməklə dəri defekti bağlanılır. Yara birincili sağalır, yaradan beyin mayesinin axması müşahidə olunmur. Açıq meningomielosele ilə doğulan uşaqların cərrahiyyəsi ilkin sutkalarda icra olunarsa daha effektlidir.

Onurğa beyin yırtığı ən çox rast gəlinən anadangəlmə anomaliyalardan biri olan spina bifida beyin və ya onurğa beynində özünü göstərir. Arxa nahiyədə açılma ilə xarakterizə edilən spina bifida xəstələrdə fərqli şiddətlərə malikdir. Şiddətinə görə simptomları xəstədən xəstəyə dəyişən spina bifida gələcəkdə ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Ancaq erkən diaqnoz, düzgün müalicə üsulları və müntəzəm müayinələr sayəsində xəstələrdə yaxşılaşma müşahidə olunur.

Spina Bifida nədir?

Split və ya açıq onurğa kimi də tanınan spina bifida xəstəliyi; Hamiləliyin ilk ayında ana bətnində baş verir və körpənin onurğa sütununun açıq qalmasına səbəb olur. Hamiləliyin bu erkən dövründə əmələ gələn sinir borusu normal olaraq ən geci bir ay ərzində bağlandığı halda, xəstəlikdən əziyyət çəkən körpələrdə bu boru bağlanmır və ya borunun yalnız bir hissəsi əmələ gəlir. Buna görə də onurğa beynindəki açılış sümükləri və sinirləri ortaya çıxarır.

Xəstəliyin səbəbi dəqiq bilinməsə də, əsas səbəblər kimi fol turşusu çatışmazlığı və xəstənin ailəsində onurğanın bifidasının olması göstərilir. Spina bifida səbəbləri arasında ətraf mühit faktorları da var. Xəstəliyin bütün risk faktorları aşağıdakı kimi sıralanır:

• Folat (vitamin B9) çatışmazlığı,

• Ailədə sinir borusu qüsurları, xüsusən də spina bifida olması,

• Ağ və qadın olmaq,

• Fol turşusuna təsir edən dərmanların istifadəsi,

• Piylənmə,

• Diabet.

Hazırda bu xəstəliyi tam aradan qaldırmaq mümkün olmasa da, əvvəlcədən onun qarşısını almaq üçün bəzi üsullar tətbiq olunur. Fol turşusu əlavəsi də bu tədbirlərdən biridir. Xüsusilə hamiləlikdən əvvəl gələcək analar həkim nəzarəti altında fol turşusu əlavə etməlidirlər. Bu yolla xəstəliyin yaranma ehtimalı minimuma endirilir.

Spina Bifida Simptomları

Spina bifida simptomları xəstəliyin şiddətindən asılı olaraq xəstədən xəstəyə dəyişir. Xəstəliyin ən çox yayılmış növlərindən biri olan okkultada demək olar ki, heç bir əlamət yoxdur. Xəstələrdə simptomların olmamasının ən əhəmiyyətli səbəbi bu tip sinirlərin təsirlənməməsidir. Ancaq bəzi xəstələr yüngül simptomlarla qarşılaşırlar. Bu əlamətlərə saç böyüməsi, doğuş ləkəsi və ya qüsurun göründüyü bel nahiyəsində bir az depressiya daxildir. Yalnız onurğa beyni və ya sinir toxuması olmayan maye ilə dolu kisədən ibarətdir.

Xəstəliyin ən ağır keçdiyi miyelomeninqoseldə arxa və bel nahiyəsində bəzi fəqərələr və onurğa kanalı ifşa olunur. Bu tip spina bifidada simptomların şiddətli olmasının ən əhəmiyyətli səbəbi onurğa beyni toxumasının və sinirlərin bu açılışdan çıxmasıdır. Sinir və onurğa beyni toxuması bəzi hallarda qişa və ya dəri ilə örtülsə də, əksər xəstələrdə toxumaların əmələ gətirdiyi kisə açıq olur. Xəstələrdə sidik və nəcis tutmama, ayaq iflici, yerimə çətinliyi, ayaqlarda deformasiya kimi bağırsaq problemləri kimi əlamətlər müşahidə olunur. Bəzi hallarda skolyoz daha sonrakı dövrlərdə də baş verə bilər.

Hamiləliyin 16 və 18-ci həftələrində, yəni ikinci trimestrdə üçlü skrininq testi və ultrasəs müayinəsindən keçmək lazımdır. Bu skrininq testlərinin nəticələrinə görə, təxminən 80% nisbətində diaqnoz qoyula bilər. Spina bifida diaqnozunda qan testi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu testdə alfaprotein (AFP) nisbəti yüksəkdirsə, xəstəlikdən şübhələnir. Ətraflı ultrasəs müayinəsindən sonra adətən onurğanın bifidasının qəti diaqnozu qoyulur. Xüsusilə ultrasəsdə xəstəliyin aşkar edilməməsi ehtimalı çox aşağıdır.

Üçlü skrininq testinə baxmayaraq, meningosel və miyelomeningosele adətən doğuşdan dərhal əvvəl diaqnoz qoyulur. Bəzi hallarda doğuşdan sonra da görünür.

Spina Bifida Xəstələri Nə qədər Yaşaya bilər?

Bu sualın dəqiq cavabı olmasa da, xəstələrin nə qədər yaşaya biləcəyi onurğanın bifida növünə və xəstələrin göstərdiyi simptomlara görə dəyişir. Yüngül simptomları olan xəstələr heç bir müalicəyə ehtiyac olmadan yalnız müntəzəm müayinələrlə sağ qala bilsələr də, ağır simptomlarla gündəlik həyatda problemlər yarana bilər.

Spina Bifida Müalicəsi

Spina bifida müalicə planı xəstəliyin gedişatına və şiddətinə görə hazırlanır. Yüngül simptomlarla xarakterizə olunan qapalı spina bifida xəstəliyində adətən müalicəyə ehtiyac yoxdur. Lakin ağır hallarda doğuşdan sonra ilk 48 saat ərzində əməliyyat tələb olunur. Əməliyyatın məqsədi kisəni bağlamaq və onurğa mayesinin və toxumalarının iltihabının qarşısını almaqdır. Ancaq əməliyyat zamanı kisə bağlansa və dəri yamaqları vurulsa belə, ayaq iflici kimi əlamətlər müalicə edilə bilməz.

Fizioterapiya; Ayaqları gücləndirmək, deformasiyaları aradan qaldırmaq və yerimə problemlərini aradan qaldırmaq üçün istifadə edilən müalicə üsullarından biridir. Spina bifida fizioterapiya tətbiqləri sayəsində xəstələrin əzələ zəifliyi azalır və dəstəksiz yeriməyə icazə verilir.

Spina Bifida növləri

Spina bifida növləri xəstəliyin şiddətinə və xəstələrin göstərdiyi simptomlara görə üçə bölünür. Ümumiyyətlə açıq və qapalı bölünən növlərdən okkulta və meningosel spina bifida cystica (qapalı) kateqoriyasında, miyelomeniqosel isə spina bifida aperta (açıq) kateqoriyasında nəzərə alınır.

Sizin sağlamlığınız mənim naliyyətimdir!

Neyrocərrah Bəhruz Eyvazov