Beyin hüceyrələri anormal şəkildə və ya nəzarətdən çıxdıqda, bir şiş (hüceyrələrin kütləsi) meydana gələ bilər. Əgər şiş beynin müəyyən sahələrinə təzyiq göstərərsə,buna uygun bədən funksiyalarını təsir edə bilər.Erkən aşkar edilən, beyin şişləri müalicə edilə bilər. Yavaş böyüyən xoşxassəli şişlər yalnız cərrahiyyə ilə müalicə olunur. Daha sürətli böyüyən bədxassəli şişlər isə radiasiya terapiyası və ya kemoterapi ilə və ya hər ikisinə əlavə müalicə tələb edə bilər.

Beyin şişlərinin növləri

Beyin şişlərinin çox müxtəlif növləri var. Bəd xassəli və xoşxassəli olur. Həkimlər onun yerini, hüceyrələrin növünü və nə qədər sürətlə inkişaf etdiyinə görə bir şişi təsnif edir.

Şişlər bu kateqoriyaya bölünür:

Aşağı səviyyəli və yüksək dərəcəli şişlər: Ümumiyyətlə aşağı səviyyəli şişlər yavaş-yavaş inkişaf edir, yüksək dərəcəli şişlər isə sürətlə inkişaf edir və xərçəng ola bilər. Yüksək dərəcəli şişlər yaxınlıqdakı toxuma sirayət edə bilər və ya bədənin digər bölgələrinə yayılır (metastaz) və onları əməliyyatla götürdükdən sonra geri dönmək ehtimalı çoxdur.

Lokal və invaziv: Yerli bir şiş bir sahə ilə məhdudlaşır və asanlıqla beynin bir hissəsində olduğu üçün aradan qaldırmaq daha asandır. İnvaziv bir şiş, ətraf ərazilərə yayılmışdır və tamamilə aradan qaldırılması çətin və ya mümkün deyil.

Birincili və ikincili: Birincili beyin şişləri beyində başlanır. ikincili beyin şişləri bədənin başqa bir yerindən beynə metastazlaşmış hüceyrələrdən ibarətdir. Uşaqlarda ən çox beyin şişləri birincilidir.

Uşaqlarda, beyin şişlərinin ən çox görülən növləri aşağıdakılardır:

Astrocytomas. Astrosit adlanan ulduz formalı beyin hüceyrələrindən ibarətdir. Onlar aşağı dərəcəli (uşaqlarda daha çox yayılmışdır) və ya yüksək dərəcəli (böyüklər üçün daha çox) ola bilər.

Ependimomlar, mərkəzi sinir sisteminin ependyma adlı bir hissəsindən meydana gələn xərçəngli şişlərdir. Onlar da aşağı dərəcəli və ya yüksək dərəcəli ola bilər.

Beyin kötüyü gliomaları beyin kötüyü toxumasında meydana gəlir. Onlar adətən yüksək dərəcəli və sürətli böyüyürlər.

Medulloblastomalar və ya primitiv nöroektodermal şişlər (PNETlər) kanserli, posterior fossada başlayan yüksək dərəcəli şişlərdir, beyin əsasi şişlərə aiddir.

Kraniofarengiomalar hipofiz vezinin yaxınlığında beynin əsasında yaranan qeyri-xərçəngli şişlərdir.

Germ hüceyrəsi şişləri ancaq beyin və mərkəzi sinir sistemində də yarada bilər. Onlar xərçəng ola bilər.

Pontin glioma xərçəngdir, beyin kötüyünün bir hissəsində pons adlanan yerdə əmələ gəlir və yüksək dərəcəli şişlərdir.

Optik sinir gliomları beynin gözünə birləşdirən optik sinirdə və ya ətrafında meydana gəlir. Ən optik sinir gliomaları qeyri-invaziv və yavaş böyüyür.

Səbəbləri

Həkimlər beyin şişlərinin səbəbinin nə olduğunu bilmirlər, lakin tədqiqatçılar genetik və ətraf mühitin səbəb ola biləcəyini düşünürlər.Bəzi genetik şərtləri olan bəzi uşaqlar beyin şişlərinin inkişafında daha çox şansa sahibdirlər. Neyrofibromatoz, von Hippel-Lindau xəstəliyi və Li-Fraumeni sindromu kimi xəstəliklər bütün beyin şişlərinin daha yüksək riski ilə əlaqələndirilir.

Əlamətləri

Beyin şişi birbaşa beynin hər hansi bir nahiyyəsinə təsir edərək müvafiq əlamıt yarada bilir və ya beyin onurga beyin mayesinin (likvorun)dövranını pozaraq hidrosefaliya kimi əlamətlər yarada bilirlər.

Əlamətlər uşağın yaşına və şiş yerinə görə fərqlənir, ancaq aşağıdakılar müşahidə oluna bilər:

Qusma

Səhərlər ürək bulanma

Epileptik tutma

üzün, gövdənin, əl və ya ayaqlarin zəifliyi

Nitqin pozulmasi

Yerişin çətinləşməsi

Koordinasiya pozulmasi

Baş ağrısı

körpələr və az yaşlı uşaqlarda sürətlə böyüyən baş

Simptomlar tədricən inkişaf edə bilər və ya digər ümumi uşaqlar kimi ola bilər ki ,bu da beyin şişlərinin diaqnozunu qoymaga çətinlik yaradir . Əgər uşağınızın simptomları ilə bağlı narahatlıqlarınız varsa, uşağınızın həkimilə dərhal danışın.

Diaqnoz

Yuxaridaki əlamətləri gördüyünüz hallarda uşaqlar mütləq nevroloji müayinədən keçməlidir.Bundan sonra Baş beyinin KT (komputer tomografiyasi ) və ya MRT ( maqnit rezonans müayinəsi) olunmaldir.Əgər müayinə zamanı beyin şişi aşkarlanarsa onda çııxarılması mümkündürsə cərrahi yolla beyin şişi xaric edirilir.Mümkün deyilsə onda bir hissəsi götürülürək (beyin biopsiyası) şişin növü təyin edildikdən sonra radioterapiya və chemoterapiya aparılır.

Müalicə

Beyin şişlərin müalicəsi üçün tibbi mütəxəssislər qrupu tələb edir. Beyin şişləri olan uşaqların əksəriyyəti cərrahiyyə, radiasiya müalicəsi və kemoterapiyanın birləşməsinə ehtiyac duyur. Son üç il ərzində bütün üç müalicə sahəsindəki irəliləyişlər daha yaxşı nəticələrə gətirib çıxardı.Beyin şişi olan bir uşağa qayğı çox mürəkkəbdir və adətən aşağıdakıları əhatə edən tibbi qrup üzvləri arasında sıx əlaqələndirməni tələb edir:

pediatrik neyro onkoloq (beyinin və ya onurganın kanserlərinin müalicəsində ixtisaslaşmış bir həkim)

pediatrik nevroloq (sinir sisteminin xəstəliklərində ixtisaslaşan bir həkim)

uşaq neyrocərrahı (beyin və onurga cərrahi )

uşaq radiasiya terapevtiyası (radiasiya müalicəsini idarə edən bir mütəxəssis)

danışma, fiziki və peşə terapevtləri daxil olmaqla uşaq reabilitasiya tibb mütəxəssisləri

uşaq psixoloqları və sosial işçilər

Bu mütəxəssislər uşağın müalicəsini çox diqqətlə seçəcəklər.

Cərrahiyyəsi

Vaxtinda icra edilən cərrahi əməliyyat adətən yaxşı effekt verir.Pasientlərin əlilliyini azaltmiş olur.Bəzi xəstələrdə cərrahiyyədən sonra şüa müalicəsidə lazım gəlir.

Yaxın günlərdə arxa kəllə çuxuru şişi ilə xəstə müraciət etdi.

Şişin böyük olması və uşağın yaşının az olması ( 3yaş) səbəbindən həmkar dostlarımız bu Pasientə əməliyyat oluna bilməz ,əməliyyat olunarsa şiş tam çıxarılmaz demişdir! Amma balaca dostumuza sağlam Komandamız tərəfindən çox uğurlu əməliyyat icra olundu.Əməliyyat 6 saat davam etdi. Şiş toxuması tam çıxarıldı və xəstəmiz tam defisitsiz evə yazıldı. Bu Komandamizın daha bir uğurlu əməliyyatı oldu! Düşünürük Balaca dostumuzun ailəsinə ən gözəl yeni il hədiyyəsini biz etdik.

Sağlam yeni illər arzusu ilə......

Neyrocərrahlar .  Dr. Bəhruz Eyvazov, Dr. Nizami Məmmədov, Dr. Rövşən Bağırov

Anestezioloq.  Dr.Rəna Əliyeva

BƏHRUZ EYVAZOV MD.

neyrocərrah